Beyin eğitimi bilişsel becerilerin geliştirilmesini içerir.Bu beceriler bizi diğer kişilerden farklıkılabilir. Aslında toplumda daha zeki olarak tanımlanan insanlar bu becerileri daha etkin kullanabilenlerdir. Bu beceriler şu şekilde özetlenebilir.
Sürdürme yeteneği üç alt başlıkta incelenir.
Eşzamanlı İşleme: Aynı anda birden fazla iş yapabilme yeteneğidir (Örneğin; yüksek sesle söylenmeden de bir kelimeyi tanıyabilme, deftere not alırken öğretmenini dinleme ya da yanınızdakiyle sohbeti sürdürürken araba kullanma yeteneği gibi).
Ardışık İşleme: Zaman içerisinde elde edilen bilgileri birleştirebilme yeteneğidir. Okuma için gerekli bir beceridir ve okumaya başlayan kişi kelimeleri oluşturmak için değişik sesleri karıştırır ve akıcı okuyanlar kelimeleri birleştirerek hikayeyi ya da fikri anlamaya çalışır.
Akıl ve Mantık Yürütme: Mantık yürütme ve var olan durumdan sonuç çıkarabilme becerisidir. Aynı zamanda problem çözme becerisidir.
Planlama: Bir problemi nasıl çözeceğine karar verme, çözüleceğine emin olma, hataları kontrol etme ve gerekirse düzeltme becerisidir.
İşlem Hızı: Bilişsel görevleri hızlıca yerine getirme becerisidir ve bu, karmaşık ya da çok aşamalı görevleri yapma adına önemli bir beceridir. (Örneğin; kafanızdan iki sayıyı bölüyorsunuz ancak işlem yavaş ilerliyor, daha önce yapmış olduğunuz hesabı unutabilir ve işleme en başından başlamak zorunda kalabilirsiniz. İşlemi çözme süreniz hatırlama becerinizden daha uzun sürmüştür).
Kısa Süreli Hafıza: Süregelen durumla ilgili edinilen bilgileri küçük miktarlarda depolayıp hatırlama becerisidir. Kısa süreli hafıza problemi yaşayan öğrenciler bir şeyi kopyalamadan önce sık sık aslına bakma gereği duyabilir, talimatları uygulamada (izlemede) zorlanabilir ya da defalarca tekrarlanması ihtiyacı duyabilir.
Uzun Süreli Hafıza: Geçmişte depolanan bir bilgiyi, gerek görüldüğünde hatırlama becerisidir. Heceleme, sınavlarda eski bilgileri hatırlama ve anlama konularında çok önemli bir beceridir.
İşitsel İşleme: Duyduğunu algılama, analiz etme ve kavramsallaştırma (canlandırma) becerisidir. Okuma ve heceleme için önemlidir çünkü bu eyleme işitme, tanımlama, sesleri harmanlama ve sözcükleri yüksek sesle okuma da dahildir.
Görsel İşleme: Görsel imgeleri algılama, analiz etme ve üzerinde düşünme becerisidir. Bu zihninizde bir resmi yaratma yeteneği olan, hayalinde canlandırma (görselleştirme) becerisini de kapsar. Görsel işlem problemi olan öğrenciler harfleri ters okuyabilir, ya da talimatları uygulamada, harita okumada, matematik problemi çözmede ve algılamada güçlük çekebilir.
Öğrenme adım adım gerçekleşen önemli bir yolculuktur. Öğrenme için önce ihtiyaç tanımlanmalıdır. Daha sonra o ihtiyaca yönelik motivasyonun sağlanması ve çaba yönetiminin devreye girmesi gereklidir. Böylece öğrenme süreci ile ilgili farkındalığın olması, öğrenmenin hızına, kalıcılığına ve işlevselliğine etki eder. İçselleştirme yani otomatikleştirme, öğrenmenin kişide oturmasını, her ihtiyaç duyulduğunda çok kısa sürede öğrenilmiş bilgiye ulaşılmasını sağlar.
Öğrenmeyi öğrenmek için gerekli olan beceriler ve stratejiler genel olarak şunlardır;
Hedef Belirleme: Hedef belirleme öğrencinin odaklanmasını sağlayan, harekete geçiren, motive eden, kararlılığını yükselten bir araç ve öğrenmenin ilk aşamasıdır. Hedef; belirli, ölçülebilir, eylem odaklı, zaman olarak uygun ve gerçekçi olmalıdır.
Motivasyon: İnsan davranışlarının temelinde ihtiyaçlar yer almaktadır. Bu ihtiyaçlar insanı harekete geçiren itici gücü oluşturur. İşte bu itici güce “motivasyon” adı verilir. Motivasyonu sağlayabilmek için öncelikle motivasyonun önündeki engellerin kaldırılması gerekir. Bu engeller; çalışmaya başlayamamak, çalışmayı sevmemek, başka şeyler yapmayı istemek olarak ortaya çıkmaktadır. Bu engellerin ortadan kaldırılması için öğrenciyi motive eden ve demotive eden durumların belirlenmesi etkilidir.
Zaman Yönetimi: Çalışmak için gerekli olan zamanı ne kadar iyi yönetildiğini ifade etmek için kullanılır. Zaman yönetimi; hedef belirleme, hedefleri önceliklendirme, belirlenen hedefleri haftalık ve günlük olarak planlama, takip etme, gözden geçirme ve yerine getirme gibi aşamalar içermektedir.
Organize Olma: Çalışma ve öğrenme ortamlarını düzenlenmeyi, ders notlarına ve ders materyallerine ilişkin çizelgeler, taslaklar hazırlamayı, ders kitaplarından ve ders notlarından en önemli noktaları seçmeyi içerir.
Dikkat ve Hafıza: Dikkat, etrafta dikkat dağıtacak unsurlar olduğu halde, hedeflenen görev ile ilgilenmeyi sürdürme yeteneğidir. Hafıza ise bilginin depolandığı ve gerek duyulduğunda bilginin çağrıldığı yerdir. Dikkat ve hafıza öğrenme süreçlerini etkileyen en önemli bilişsel becerilerdir.
Biliş ve Üstbiliş: Biliş, dünyayı tanımayı, öğrenmeyi, bilgiyi almayı ve işlemeyi içeren tüm zihinsel süreçleri kapsar. Üstbiliş ise kişinin bilişi ile ilgili farkındalığı ve onun üzerindeki kontrolüdür. Biliş ve üstbiliş; düzenleme, ayrıntılandırma, tekrarlama gibi öğrenme stratejileri kullanılarak geliştirilir.Bilgi, kavram ve zihin haritası gibi yöntemlerden yararlanılması da öğrenmeyi destekleyen yöntemlerdendir.
Not Tutma: Materyali depolamanıza ya da kodlamanıza yardımcı olur. Not tutma daha sonra başvurmak üzere ihtiyacınız olana kadar bilgiyi yazılı şekilde saklamanın bir yoludur. Dikkatini verme, düzgünce yazma, gereksiz ve uzun cümlelerden kaçınma ve kendi cümleleriyle not tutma gibi stratejiler içermektedir.
Okuma ve Yazma: Okuma, sadece önemli bilginin altını çizme, okurken düşünme, özetler veya görsel gösterimler yapmak, benzer zihinsel resimler kullanma, okurken kendine soru sorma gibi stratejiler içermektedir. Yazma, ise yazmadan önce bildiklerini ve kimin okuyacağını düşünme, buna göre taslak hazırlama ve kaynak gösterme (Web’i kaynak olarak gösterme vb.) gibi stratejileri içermektedir.
Sınav: Yorumlama yeteneği gerektiren yazılı sınavlar ve çoktan seçmeli sınavlar olmak üzere iki gruba ayrılmaktadır. Çoktan seçmeli sınavlarda, sorunun tamamını okuma, bütün cevap şıklarını inceleme, alternatif yorumlamalar, mantıklı olmayan şıkları eleme, soruyu son bir kez gözden geçirme gibi stratejileri içermektedir. Yazılı sınavlar ise eleştirel düşünme, analiz etme, ezberleme gibi stratejileri içermektedir.
Eleştirel Düşünme: Düşünme esnek ve anlamlı yollarla kazanılan bilgiyi kullanabilme yeteneği olarak ifade edilmektedir. Eleştirel düşünme ise mevcut olan problemi anlamak, içeriğine dair değerlendirmede bulunmak, farklı bakış açılarını değerlendirmeye katmak ve diğer insanların onayına ihtiyaç duymadan değerlendirmelerinin sonucuna uygun hareket edebilme yeteneğidir. Eleştirel düşünme becerilerini bilme ve kullanma, eleştirel düşünceyi engelleyen şeyleri tanıma ve bunlardan kaçınma, eleştirel bir düşünür olma tutumunu benimseme gibi stratejileri içermektedir.
Problem Çözme: Problem çözme süreci; problemin belirlenmesi, tanımlanması, anlaşılması, hipotezler geliştirilmesi, problemin türüne göre uygun yöntem ve stratejilerin belirlenmesi, bilgi toplanması vb. gibi aşamaları içermektedir.
Yaratıcılık: Olmayan bir şeyi hayal edebilme, bir şeyi herkesten farklı yollarla yapabilme ve yeni fikirler geliştirebilme yeteneği olarak ifade edilmektedir. Öğrenme süreçlerinde yaratıcılık gerektiren alanların desteklenmesi önemlidir.